IN DE KIJKER – “Vertellingen uit de Karavanserai”
Al heel lang reizen mensen langsheen de Zijderoute. Kamelen, zwaar beladen met rollen zijde en zakken vol geurige kruiden, trokken vroeger in karavanen door woestijnen, van stad naar stad, van land naar land, over bergen, langs rivieren met welig groen. Karavanen hielden halt op een speciale plek daartoe bestemd, de karavanserai. Een van die grote steden was Merv. Het werd de “moeder van de wereld” genoemd. Het was een vredelievende en welvarende stad in een machtig rijk in Azië. Op een dag bracht een geneesheer een boek uit India mee, vol verhalen geschreven in het Sanskriet, een beetje het Engels van die tijd. De koning kocht dat boek, Pancatantra, voor zijn bibliotheek en liet de verhalen voor hemzelf en voor reizigers vertalen in het Perzisch, Arabisch, Aramees en Hebreeuws. Vertellers voerden ze met veel verbeelding op in deze stad van fonteinen en rozen. Maar de vredige stad van zoveel talen en verhalen werd in 1221 door de zoon van Dzjenghis Khan verwoest. Of toch niet? Er zijn nog enkele van die karavanserais overgebleven. In één van die oude karavanserais, woont een wijze, gracieuze vrouw, Sima… Veel lees- luister en vertelgenot.
Voorwoord
Deze verhalen in gesproken, geschreven en deels getekende vorm kwamen tot stand in COVID-19-tijd. We misten allen onze ‘normale’ manier van intense contacten en moesten op zoek naar andere vormen. Vertellen, via FaceTime, was er een van. Zo konden we weer luisteren, vragen, lachen, uitkijken naar, contacten leggen, elkaar boeien, in het gezin, met familie, kleinkinderen, vrienden, collega’s hier en in het buitenland. Vertellen verbindt mensen, ook over talen, grenzen en culturen heen.
Vertellen in quarantaine is van alle tijden. Ook de ‘Decamerone’ werd in 1350 in quarantaine geschreven door Boccacio. Het werden 100 short stories. Het is als duiken in een oude koffer vol schatten. Schatten vol plezier, vol verbeelding, maar ook vol gedeelde waarden en getuigend van scherpe observatie. “De Zijderoutes” van Peter Frankopan (2017) achterna, doken wij nog wat dieper in de tijd, naar het boek “Pancatantra”. Die verhalen, net als de sprookjes uit 1001 nacht, waren gemeengoed voor alle reizigers vóór het jaar 1000. Uit al deze contacten en uitwisselingen op de Zijderoutewegen ontstonden verschillende varianten in verschillende talen. Leila Besherat maakte een selectie en stelde uit deze versies van oude sagen (in Farsi) een eerste compilatie samen die voor een modern publiek inhoudelijk behapbaar was.
We kozen voor een raamvertelling met als setting een oude, verlaten stad op de Zijderoute waar ‘nu’ een gracieuze, wijze, jonge vrouw leeft van reizigers die ze onderdak verleent op de daartoe bestemde plek: de karavanseraj, van oudsher een ontmoetingsplaats. De reizigers passeren er om zich te laven en vertellen hun wedervaren. Ze luisteren naar de uitgedoste beroepsvertellers die met veel enscenering hun toehoorders verstrooien en spiegels voorhouden.
Ook nu nog. Hoe kunnen deze oude verhalen ons nu boeien en verbinden? Eigenlijk is dit de essentie: Hoe kunnen we uit overleverde verhalen leren hoe mensen zich tot elkaar verhouden, ook al figureren ze in enkele ervan als dieren? Welke rol speelt communicatie? Lut Baten las de versies van Leila en herschreef ze in het Nederlands in een moderne verhaalvorm, breide de verhalen aan elkaar voor een doelpubliek voor wie de inhoud, vorm en boodschap zou aanspreken. En dat zijn zowel mensen die Nederlands leren (vanaf B1 niveau) als Nederlandstaligen, zowel jongere, als oudere lezers en luisteraars.
De verhalen zijn dus niet beperkt tot een bepaalde leeftijd. Ze kunnen op verschillende niveaus begrepen worden. Zo werden de verhalen van Koning Leeuw en van Het Oude Konijn. Uitgetest (online en live) bij kleuters als volwassenen. Ze werden met succes onthaald. In andere verhalen, zoals de Jager of Kobber en Mokske zullen tieners, op zoek naar hun bewuste zelf, zich terugvinden. En er wordt ook gelachen, met de stomme voorvallen van elke dag, zoals in de Muis die ijzer vreet of De Dieven. Andere verhalen gaan over handel drijven, iets van alle tijden. Onderhandelen ook. In Loontje komt om zijn boontje staat vertrouwen centraal. Eén verhaal is opgedragen aan alle kinderen op weg met een opdracht. Het is de epiloog: ‘Arash’. Hoe moet het voelen als kind, om te weten dat jij de sleutel tot een nieuw leven bent?
De Engelsen eindigen hun verhalen graag met een pun. Sagen doen dat met een boodschap. Deze verhalen beogen meer bewustzijn van je eigen omgang met mensen, ook in andere talen. Het is de interculturele communicatiecomponent. Voor wie daarover en over de didactische uitwerking ervan meer te weten wil komen en die informatie wil gebruiken is er een uitvoerige ‘Leidraad voor begeleiders’, met referentiekader. Die bundel, gebaseerd op een Erasmusproject, is vrij beschikbaar op de website van de Stad Leuven.
Kortom, wat je hier vindt, is onze mysterieuze koffer, waarin je verder kan ontdekken. Je vindt er de ingesproken versies, een handleiding, een getoetste lesvoorbereiding, en je kan er de links vinden waaruit we geput hebben. Duik erin!
En misschien zit ergens diep in onze koffer, tussen de verhalen verborgen, het kattenbelletje van Jonker Jan Van Der Noot (1539-1595): En íst de líefde níet, wát ist dán dat my quélt?
De weg van de liefde is een weg zonder einde
HAFEZ
Geef je ziel over en zit niets anders op
Elk moment dat je je hart aan de liede geeft
Is puur goud
Wie het goed doet, hoeft niet te zoeken naar een gunstig voorteken.
Over ons
“Vertellingen uit de Karavanserai” werd geschreven door Lut Baten en Leila Besharat en uitgegeven in eigen beheer.
De tekeningen zijn van de hand van Maryam Rahmani. Ze begeleiden en ondersteunen het tekstbegrip en roepen de context op. Ze zijn ook daarom door een Perzische kunstenares gemaakt (Instagram van de kunstenares). De originele versie van de tekening zijn beschikbaar te koop.
Afshin Ariafar, de Iraanse grafisch ontwerper en fotograaf, heeft ons boek ontworpen en bewerkt.
De podcast is ook terug te vinden op Spotify. Met hartelijk dank aan professoren van KU Leuven en Jo Francken.
Begeleidend didactisch materiaal over interculturele en verbindende communicatieve competentie vind je op deze pagina’s, als ook de begeleidende podcast. Meer info op: Stories That make Us.
Tekeningen
De boekvoorstelling
De boekvoorstelling vond plaats op 24 november 2021 in De Kleine Johannes in Leuven, voor een beperkt publiek (wegens de pandemie). Wat waren we verheugd jullie erbij te zien bij de boekvoorstelling, thuis en in De kleine Johannes! Verbonden in de verbeelding van de aanstekelijke Pancatantra verhalen. Ook de schepen van onderwijs en diversiteit van de Stad Leuven, L. Wadera kon er virtueel bij zijn en ondersteunde ons. We danken Luc van De kleine Johannes, onze muzikanten Amir en Mahour en iedereen die ons project Vertellingen uit de karavanserai vooruit helpt!
